NFTs trên Solana
Non-Fungible Tokens (NFTs) là các token kỹ thuật số với các đặc trưng riêng biệt nhất định giúp phân biệt chúng ra với các fungible token có thể thay thế như tiền điện tử.
Khác biệt với các fungible token, mỗi đơn vị NFT là độc nhất vô nhị và không thể thay thế được. Các NFT biểu diễn các tài sản kỹ thuật số độc nhất vô nhị, không thể được sao chép hay chia nhỏ.
Các thuộc tính của NFT
Để một token được coi là một NFT thực sự, nó phải có các thuộc tính sau:
- Không thể bị chia nhỏ: Không có phần thập phân decimal, đảm bảo bạn không thể sở hữu các phần như 0.1 của một NFT
- Độc nhất vô nhị: Có lượng cung (supply) chính xác là 1, đảm bảo chỉ có một phiên bản tồn tại
- Cung cố định: Không có quyền đúc thêm, ngăn chặn việc tạo ra các token bổ sung
- Có thể gom nhóm: Có thể được gom nhóm thành các bộ sư tập để gom nhóm các token tương tự trong khi duy trì tính độc nhất vô nhị của mỗi đơn vị
- Metadata phong phú: Bao gồm dữ liệu có thể đọc như tên, mô tả, hình ảnh và các thuộc tính khác để hiển thị trong các trình khám phá và ví
Vì lý do này, tạo ra một NFT liên quan đến việc triển khai một hợp đồng thông minh hoặc giao diện để:
- Tạo một account mint với số thập phân là 0
- Đúc một token duy nhất cho ví của người sở hữu
- Hủy quyền đúc để ngăn chặn việc đúc thêm trong tương lai
- Liên kết các account metadata chứa thông tin mô tả của token
Các giao thức đã được thiết lập để giản lược sự phức tạp này rất nhiều. Các nhà phát triển Solana thường sử dụng các chương trình như mpl-token-metadata hoặc mpl-core được phát triển bởi Metaplex, để xử lý các chi tiết kỹ thuật và cung cấp các giao diện chuẩn cho việc tạo và quản lý NFT.
Tại sao các token không thể thay thế quan trọng
NFTs biểu diễn giải pháp kỹ thuật số đầu tiên cho việc sở hữu tài sản kỹ thuật số có thể xác minh mà không cần một bên trung gian tin cậy. Trước khi có NFTs, các tài sản kỹ thuật số tồn tại chỉ trong các nền tảng tập trung mà quyền sở hữu có thể bị thu hồi một cách tùy ý.
Lợi ích so với các tài sản vật lý
NFTs cải tiến hơn so với việc sở hữu tài sản vật lý bằng việc cho phép logic có thể lập trình phản ứng với các điều kiện được xác định trước.
Hợp đồng thông minh có thể tự động phân phối các khoản thanh toán phí cho người tạo mỗi khi các NFT của họ bán trên thị trường thứ cấp.
Các giới hạn của việc chuyển giao có thể tránh được những dich chuyển trái phép các tài sản nhạy cảm, trong khi các cơ chế dựa trên thời gian có thể mở khóa các tính năng hoặc thay đổi các thuộc tính dựa trên các ngày hoặc điều kiện cụ thể.
Một số NFTs thậm chí có thể cập nhật các thuộc tính trực quan hoặc chức năng một cách động, phản hồi với các nguồn dữ liệu bên ngoài hoặc tương tác của người dùng.
Các mô hình kinh tế mới
NFTs mở ra các cấu trúc kinh tế mà các hệ thống truyền thống không thể hỗ trợ.
Thu nhập của người tạo biến cách thức các nghệ sĩ sinh lợi bằng cách thiết lập các luồng phí liên tục — mỗi khi một NFT thay đổi chủ sở hữu, người tạo ban đầu tự động nhận một phần thưởng trên giá bán.
Việc này tạo ra các mô hình lợi nhuận có thể duy trì được mà mở rộng ra xa hơn các giao dịch ban đầu.
Quyền sở hữu cộng đồng xuất hiện thông qua quản trị bộ sưu tập NFT, nơi các nhóm có thể sở hữu các tài sản kỹ thuật số có giá trị và đưa ra các quyết định về cách sử dụng chúng thông qua các cơ chế bỏ phiếu phi tập trung.
Trong khi đó, thanh toán công trực tuyến cung cấp các mô hình mới cho việc thưởng cho các đóng góp của các cộng đồng trực tuyến, các hợp tác sáng tạo, và phát triển thế giới ảo theo cách các cấu trúc lao động truyền thống không thể đáp ứng được.
Tính tương thích và tương tác
NFTs đạt được tính tương thích hoàn toàn trên các ứng dụng và giao thức, tạo ra sự linh hoạt phi thường trong việc sử dụng tài sản kỹ thuật số.
Một NFT của trò chơi có thể hoạt động song song trên nhiều trò chơi khác với các cơ chế khác nhau, hiển thị trong các bộ sưu tập trực tuyến và thế giới ảo, phục vụ như tài sản trái phiếu trong các giao thức DeFi để cho vay hoặc canh tác, và tương tác với các giao thức khác thông qua các tích hợp vào hợp đồng thông minh.
Khả năng tương tác này hoạt động mà không cần sự cho phép của người tạo ban đầu, thiết lập các nền kinh tế kỹ thuật số thực sự mở trong đó các tài sản tăng giá thông qua các hiệu ứng mạng và lợi ích đa nền tảng thay vì các hạn chế cụ thể của nền tảng.
Bộ sưu tập
Một bộ sưu tập đại diện cho một nhóm các NFT chia sẻ các thuộc tính, chủ đề hoặc nguồn gốc chung, tạo ra các mối quan hệ xác minh được liên kết trên chuỗi giữa các tài sản khác nhau.
Về mặt lý thuyết bất kỳ ai cũng có thể tạo ra một NFT và giả mạo tư cách thành viên trong một bộ sưu tập, bộ sưu tập duy trì một đói tượng có thẩm quyền (thường là người tạo ban đầu hoặc một đối tượng được ủy quyền) có thể xác minh những NFT nào thuộc về bộ sưu tập.
Quá trình xác minh này tạo ra một bản ghi không thể thay đổi được lưu trữ trong metadata của NFT, thiết lập quyền thành viên của bộ sưu tập thật sự mà không thể bị giả mạo hoặc thay đổi sau khi được tạo ra.
Bộ sư tập phục vụ cho nhiều chức năng quan trọng trong hệ sinh thái NFT. Chúng cho phép khám phá và duyệt các tài sản liên quan một cách hiệu quả, cung cấp nhận dạng thương hiệu và sự thống nhất chủ đề cho các nhà sáng tạo, thiết lập xác minh nguồn gốc và tính xác thực, và tạo ra các khuôn khổ cho quản trị cộng đồng và trải nghiệm chia sẻ giữa các người nắm giữ tài sản của bộ sưu tập.
Thêm vào đó, chúng tạo ra một cách hiệu quả rất hiệu quả để nhóm các token liên quan về mặt logic trong khi duy trì tính độc nhất vô nhị và các thuộc tính riêng biệt của chúng, khiến cho việc kiểm soát truy cập cho các loại tài sản giống nhau hiệu quả và rẻ hơn.
Metadata
Siêu dữ liệu (Metadata) đóng vai trò là lớp mô tả giúp chuyển đổi mã thông báo NFT thô thành tài sản kỹ thuật số có ý nghĩa.
Mạng lưới blockchain chỉ lưu trữ các thông tin token cơ bản: quyền sở hữu, nguồn cung và các định danh cơ bản; siêu dữ liệu cung cấp bối cảnh phong phú giúp các token có thể thay thế và không thể thay thế trở nên có giá trị và có thể sử dụng trong các ứng dụng.
Cấu trúc siêu dữ liệu thường tuân theo các tiêu chuẩn đã được thiết lập để đảm bảo rằng ví, chợ và các ứng dụng có thể hiểu và hiển thị thông tin NFT một cách nhất quán bất kể chương trình nào đã tạo ra token.
Siêu dữ liệu bao gồm các yếu tố cơ bản như tên và mô tả của tài sản, cung cấp bối cảnh có thể đọc được cho những gì NFT đại diện.
Trường hình ảnh chứa một URI trỏ đến nội dung trực quan, có thể là tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số, ảnh đại diện hoặc hình minh họa vật phẩm trong trò chơi. Đối với nội dung phức tạp hơn, các trường bổ sung có thể tham chiếu đến hoạt ảnh, mô hình 3D hoặc nội dung tương tác giúp NFT trở nên sống động trong các ứng dụng tương thích.
Các thuộc tính tuy chỉnh giúp mở rộng siêu dữ liệu vượt xa khởi những mô tả cơ bản, cho phép các hệ thống phân loại và lọc phức tạp hơn. Các thuộc tính này có thể đại diện cho các đặc điểm quý hiếm trong các tài sản thu thập được, các thuộc tính thống kê trong các tài sản trò chơi, hoặc các tham số tiện ích trong các token có chức năng. Hệ thống thuộc tính linh hoạt cho phép các nhà sáng tạo nhúng bất kỳ dữ liệu liên quan nào giúp tăng giá trị hoặc chức năng của NFT.
Một vài dự án lưu trữ siêu dữ liệu trực tiếp tren on-chain để tối đa hóa tính bền vững (bằng một quy trình mà chúng tôi gọi là inscription), trong khi các dự án khác sử dụng các giải pháp lưu trữ phi tập trung như IPFS hoặc Arweave để cân bằng chi phí với độ bền, và một số dự án sử dụng cơ sở dữ liệu tập trung. Sự khác biệt chính là phương thức lưu trữ được chọn trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng truy cập lâu dài và trách nhiệm của người sáng tạo để duy trì liên tục nội dung liên quan của NFT.